Zorg & Welzijn – Friesland College/Firda

Leren in de praktijk staat al jaren hoog in het vaandel van het Friesland College (nu Firda). De School voor Zorg, Service en Welzijn van het Friesland College werkt op alle gebieden nauw samen met het werkveld: in de mbo-opleidingen van niveau 1 t/m 4 (in bol- en bbl-variant) en daarnaast in de vorm van een ‘leven lang ontwikkelen’-team.

Maar ontwikkelingen in het werkveld staan nooit stil. En ook het praktijkgestuurd leren riep vragen op. Wordt het niet te individueel? Hoe zorgen we ervoor dat studenten niet te smal worden opgeleid? Hoe stemmen we op elkaar af? Bovendien waren in de loop der jaren grote verschillen ontstaan in de uitvoering van opleidingen op verschillende locaties. Er was behoefte aan meer eenduidigheid en vooral herkenbaarheid voor de student én het werkveld. Goede aanleidingen kortom, om het onderwijs weer eens kritisch te onderzoeken.

Het ontwerpproces startte bij de zorgopleidingen (niveau 3 en 4). Twee ontwerpgroepen (eerst bol en een jaar later ook bbl) met daarin een mix van deskundigheid en expertises (docenten, praktijkexperts, managers, beleidsmakers) zijn onder begeleiding van de Leermeesters aan de slag gegaan met een nieuw ontwerp. Daarbij maakten we gebruik van kennis en inzichten over bijvoorbeeld boundary crossing en leeromgevingen op de grens van school en werk. Het uitgangspunt was een rijke leeromgeving voor de zorgprofessional van de toekomst.

Ontwerpdenken heeft steeds centraal gestaan in het hele proces. Daardoor kregen docenten ruimte om te leren hoe je continu kunt inspelen op ontwikkelingen in het werkveld zonder dat je ‘je eigen lijn’ uit het oog verliest. Ook het werkveld heeft steeds meegedacht. Zij gaven aan waar zij verbetermogelijkheden zagen (zoals meer aandacht voor preventie, in hun ogen het belangrijkste vraagstuk voor de toekomst) en hielden herkenbaarheid en werkbaarheid in de gaten.

Toen het ontwerp voor de zorgopleidingen na twee jaar enigszins ‘stond’, zijn ook ontwerpgroepen gestart voor de niveaus 1 (Entree) en 2 (Dienstverlening) en de welzijnsopleidingen (Sociaal Werk / Maatschappelijke Zorg).

Het ontwerp

Voor alle opleidingen binnen de school wordt hetzelfde ontwerp gehanteerd, gebaseerd op beroepstaken: herkenbare activiteiten op de werkvloer, die bestaan uit geïntegreerde bekwaamheden die nodig zijn om een taak toevertrouwd te krijgen (de principes achter in het werkveld regelmatig voorkomende EPA’s: Entrustable professional Activities, hebben we hier als uitgangspunt genomen).

De ontwerpgroepen zijn uitgekomen op zeven beroepstaken voor de zorgopleidingen die met elkaar de beroepslogica vormen voor de zorgprofessional van de toekomst. Door de zeven beroepstaken centraal te zetten in het onderwijs, sluit het onderwijs nauw aan op de werkpraktijk, verdwijnen allerlei losse vakken of lessen en kunnen ook praktijksituaties meer betekenis krijgen. Inmiddels zijn er nu -inclusief varianten voor verschillende niveaus- 23 beroepstaken ontworpen voor alle opleidingen binnen Zorg en Welzijn.

Werken met beroepstaken geeft het onderwijs meteen ook veel mogelijkheden tot flexibiliteit zonder de betekenisvolle samenhang te verliezen: studenten werken aan de beroepstaken die voor hen in de op dat moment relevante beroepspraktijk van toepassing zijn.

Een belangrijk leermiddel hierbij zijn leerwerkkaarten, die voor de student heel inzichtelijk weergeven waar die gedurende diens opleidingstijd aan moet werken. Het kwalificatiedossier is hiermee naar de achtergrond verschoven en ook boeken of methodes hebben een andere plaats gekregen: de leervraag van de student komt nu voort uit het zichtbaar gedrag dat voor alle beroepstaken is geschreven. Die intrinsieke motivatie heeft een grote aantrekkingskracht.

Het inhoudelijk ontwerpen van onderwijs is een vraagstuk dat veel verder reikt dan de onderwijsopdracht van een team. Het hangt samen met hoe je het onderwijs organiseert, welke middelen je gebruikt, hoe je samenwerkt met het werkveld, etc.

De grenzen tussen school en werkveld vervagen, dat vraagt om een continue dialoog. In Friesland heeft het onderwijs enkele sterke (grote) werkveldpartners, die het nieuwe ontwerp van harte ondersteunen. Zij herkennen zich erin en passen delen ervan toe binnen hun eigen lerende organisatie.